سوزن دوزی زرتشتی معروف به زرتشتی دوزی یا گبر دوزی
گبر دوزی | نوعی دوخت است که مخصوص بانوان زرتشتی بوده و پیشینه آن به پیش از اسلام می رسد. زرتشتی دوزی تنها در میان زرتشتیان انجام می شود و اکنون در حال فراموش شدن است. این رودوزی دربرگیرنده نگاره ها و نمادهای ویژه ای است که هر یک درون مایه ی ویژه ای در باورهای زرتشتیان دارد. زرتشتی دوزی از دیرباز در یزد رواج داشته است. زرتشتی دوزی با نخ های رنگی بسیار ظریف ابریشمی بر روی پارچه های ریزبافت نقش می شده است. رنگ های مورد استفاده در گبر دوزی، رنگ های زنده و روشن مانند سرخ، سفید و سبز بوده است. نقوش متنوعی در زرتشتی دوزی به کار می رود که عبارتند از نقوش گیاهی (درخت زندگی، درخت سرو، سرو خمیده، گل میخک)، نقوش حیوانی (طاووس، خروس، مرغ، هدهد و ماهی) یا نقوش هندسی مانند مربع و دایره. این نقوش به صورت بسیار ریز بر روی پارچه دوخته می شود به طوریکه کوک های آن به سختی دیده می شود. از جمله دیگر دوخت های به کار رفته در زرتشتی دوزی شامل شیلونه، نقطه دوزی، تنبل دوزی، کوک دوزی، یراق دوزی و ساتن دوزی است. برای تزئین درزها و زیبایی کار از شیرازه دوزی استفاده می شود که برای شیرازه دوزی از دوخت هایی مانند: ساقه دوزی، تو پر دوزی، زنجیره و دندان موشی استفاده می شود.
آموزشگاه طراحی لباس کرج
تاریخچه گبر دوزی
از آثار باستان شناسی و نقوش طاق بستان در می یابیم که در زمان ساسانیان، زرتشتیان به بافت های ظریف علاقه فراوان داشته و بر فن بافندگی اقوام دیگر، از اروپا تا چین و ژاپن اثر نهاده و مردم عادی نیز این علاقه به پارچه های ریزباف را پایدار نگه داشته و مهارت در سوزن دوزی را ارج می نهادند، به طوریکه مهارت دختران در سوزن دوزی بخشی از جهیزیه ایشان به شمار می رفت. زرتشتیان این نگاره ها را روی لباس نوعروسان می دوختند تا باورهایی مانند باروری، حاصلخیزی، زندگی جاوید و … را به نمایش بگذارند. در گذشته، اندکی پس از زاده شدن دختر، خانواده و بویژه مادر او به فکر آماده کردن جامه و جهاز عروسی او بودند و کار نخ ریسی و بافتن پارچه و دوختن جامه را آغاز می کردند و سپس گلدوزی روی آن را انجام می دادند. سال ها زمان می برد تا گلدوزی جامه عروس به پایان برسد بدین ترتیب سوزن دوزی زرتشتی را می توان در جهیزیه های عروس یا لباس جشن یا لباس زنان و مردان زرتشتی جستجو کرد.
سوزن دوزی در پوشاک زرتشتیان گبر دوزی
سوزن دوزی در قسمتهای مختلف پوشاک زرتشتیان دوخته می شود:
1- لچک: کلاهک بانوان زرتشتی است که پارچه ای سه گوش از پارچه های زری و مخمل و ابریشم می باشد که با آستر دوخته می شود، دو گوشه این لچک را که در پشت سر قرار می گیرد بوسیله قیطان به هم وصل می کنند.
2- مکنا: که از پارچه ای رنگین تهیه می شود که طول آن حدود ۵/۳ و عرض ۱ متر است و روی لچک استفاده می شود.
3- شلوار بانوان زرتشتی: ساق های این شلوار از تکه های باریک و الوانی تشکیل می شود که به یکدیگر دوخته شده است و بر روی آن گبر دوزی انجام می گیرد. این شلوارها بسیار گشاد بود و بلند تا مچ پا که در کمر و مچ پا به وسیله بندی جمع می شده است
4- پیراهن بانوان زرتشتی معروف به پیراهن تیر و سیخ: برای تهیه این پیراهن از پارچه های خوشرنگ که تا زانو یا کمی زیر زانو بوده است و قد آن را به صورت عمودی از زیر سینه تا پایین با تکه هایی که به صورت ترک و رنگارنگ است، ترکیب می کنند و زرتشتی دوزی بر روی این ترک ها انجام می گرفته است. در حال حاضر از پارچه های متداول در بازار استفاده می شود.
معرفی و تارخچه دوخت سنتی گبردوزی
مدرس : سرکار خانم وحدتی
هنرجو: لیلی شاه میری
مهر ۱۳۹۶
